Bijna niemand weet het antwoord op de vraag ‘waar komt het woord boterham vandaan’. Heeft het iets te maken met boter en ham, of zit er toch meer achter? Er zijn verschillende verklaringen voor de oorsprong van het woord.
Waar komt het woord boterham vandaan?
Veelgestelde vraag
Als je erover na gaat denken is het eigenlijk best een gek woord: boterham. Is het woord ontstaan uit ‘boter’ en ‘ham’? Het is een veelgestelde vraag op internet. Onze Taal geeft nog het beste antwoord, maar ook daar zijn ze niet helemaal zeker van de oorsprong. Het eerste deel van het woord is duidelijk: dat betekent gewoon boter. Vroeger werd een stuk brood alleen met boter belegd óf met alleen kaas of ham.
Bammetje met kaas
Waar het tweede deel van het woord vandaan komt, is niet helemaal duidelijk. Met broodbeleg of vlees heeft het in ieder geval niets te maken. Waarschijnlijk komt ‘ham’ voort uit een oude spellingswijze. Vroeger was de spelling boteram of boterram. Een rammel, of remmel, is een ouderwetse benaming voor een snee brood. In Vlaanderen noemt men geroosterde broodjes wel eens ‘rammekes’ en in sommige Nederlandse dialecten spreekt men ook wel van ‘bammetjes.’
Waar komt het woord boterham vandaan? Een stukje logica
Maar er is nog een andere verklaring. Ham kan namelijk ook ‘brok’ of ‘homp’ betekenen. Vroeger kocht je brood nog niet in mooie dunne sneetjes. Mensen scheurden of braken het brood in hompen. En ja, ‘boterhomp’ komt al aardig in de buurt van het woord boterham. Volgens deze theorie is een boterham dan een beboterd stuk brood. Hoe logisch dit ook klinkt, het is nooit bewezen waar het tweede deel van de samenstelling vandaan komt.
Graaf Sandwich
En hoe zit het dan met het Engelse woord sandwich? Dan moeten we een paar eeuwen terug: die ontleent zijn naam aan John Montagu, de graaf van Sandwich die leefde van 1718 tot 1792. Als hartstochtelijk kaartspeler gunde hij zich vaak geen tijd om te eten. Zijn kok, die begaan was met de gezondheid van zijn werkgever, bedacht daarop de sandwich: dunne, rijkelijk belegde boterhammen die hij op een tafeltje naast de speeltafel klaar zette voor de hongerige spelers.
