‘Oude koeien uit de sloot halen.’ Wie deze uitdrukking gebruikt, wil liever niet dat vervelende gebeurtenissen weer worden opgerakeld. Het gezegde verwijst naar kadavers van koeien in de sloot. Maar koeien kunnen – zeker als het moet – gewoon zwemmen.
Oude koeien uit de sloot halen: betekenis en oorsprong
Betekenis ‘oude koeien uit de sloot halen’
Een stel zit op het terras. De één buigt zich naar de ander voorover. “Houd toch eens op met oude kouden uit de sloot te halen.” De ander reageert gekwetst: “Ik kan ook niks meer goed doen.”
Het moge duidelijk zijn dat de gekwetste partner niet letterlijk koeien uit de sloot aan het halen was. Het gaat om een uitdrukking en betekent ‘opnieuw beginnen over iets vervelends wat vroeger is voorgevallen’ of ‘bijna-vergeten, vaak vervelende gebeurtenissen oprakelen’, zo definieert Genootschap Onze Taal.
Oorsprong ‘oude koeien uit de sloot halen’
Met oude koeien worden geen levende koeien bedoeld. De uitdrukking verwijst naar kadavers van verdronken koeien. Vroeger lieten boeren soms hun verdronken koeien in de sloot liggen. De koe kon dan wegrotten in het water. Dat was efficiënter dan de dode koe uit het water trekken en daarna nog ergens moeten dumpen. De oude koeien in de sloot zijn dus (net als in het spreekwoord) een herinnering aan iets vervelends dat een tijd geleden gebeurde.
Oer-Hollandse uitdrukking
Nederland is een koeienland. In andere westerse landen komt een vergelijkbare uitdrukking van ‘oude koeien uit de sloot halen’ dan ook niet voor, zo staat in het Groot Uitdrukkingenwoordenboek (2006). Deze uitdrukking is dus typisch Nederlands. Taalkundige Servilius zou in 1545 voor het eerst de uitdrukking hebben gebruikt, zo beweert F.A. Stoett zijn zijn spreekwoordenboek.
Kunnen koeien zwemmen?
Maar hoe belanden al die kadavers in de sloot? Dat is moeilijk te zeggen, maar eenmaal in het water, zouden de meeste koeien het wel even kunnen uithouden. “Koeien kunnen zeker zwemmen,” zegt dierenarts Bernd Hietberg van dierenartspraktijk Het Drentse Hart. Alleen de meeste koeien hebben het nog nooit gedaan en hebben hierdoor wel een beetje motivatie nodig. “Dit gaat bijvoorbeeld om voortplantingsdrift of dwang, zoals bij een overstroming.” Zo dreef na een overstroming een koe uit Echt 100 km lang in de Maas. Het dier werd levend weer uit het water gehaald.
De meeste koeien vinden het ook erg aangenaam om zich met het water uit een sloot of meertje te koelen. “Sommige boeren hebben een meertje waar hun koeien kunnen pootje baden. Dit is vooral lekker bij warm weer. Dit noemen we onder boeren ook wel een Jakoezie. Maar koeien in natuurgebieden zie je ook dikwijls met hun poten in het water staan om af te koelen.”
