Eiwit in veevoer voor koeien: belangrijke toevoeging

Waarom heeft een koe eiwitten nodig in het voer?

“Koeien hebben eiwitten nodig voor het onderhoud van het eigen lichaam en voor een goede stofwisseling”, vertelt Bernd Hietberg van dierenartsenpraktijk Beilen. Dat geldt voor zowel de spieren, als de organen. Het maagdarmstelsel is ook een soort spier en is bij herkauwers veel complexer dan bij andere dieren. Vanwege die complexiteit heeft de koe relatief veel eiwitten nodig voor de vertering van voedsel. Ook heeft een koe eiwit nodig om melkeiwit te maken; melk bevat ongeveer 3,5% eiwit. Daarvoor gebruikt de koe eiwit dat ze op eet, maar ze maakt ook eiwit aan met behulp van de bacteriën in haar pens.”

‘Een koe heeft extra eiwit nodig om het complexe maagdarmstelsel te kunnen onderhouden’

De koe maakt dus zelf ook eiwitten?

“Ja, in de pens. Die bevat miljoenen gunstige bacteriën en eencellige organismen, zogeheten protozoen, die het mogelijk maken om plantaardige voeding, zoals gras, mais, hooi en zelfs stro af te breken. Verderop in het maagdarmstelsel worden deze door de koe verder verteerd.”

Is het erg als een koe te weinig eiwitten binnenkrijgt?

“Als de koe te weinig eiwitten binnenkrijgt, nemen de gezondheidsrisco’s voor de koe toe. De koe heeft ten eerste minder weerstand en is hierdoor vatbaarder voor infectieziekten. Daarnaast moet de koe om het gebrek aan eiwit te compenseren, veel meer koolhydraten krijgen in het eten. Dat zorgt voor vervetting. Een te kort aan eiwitten heeft ook invloed op de melkproductie en de kwaliteit. Die nemen af. Boeren stemmen de hoeveelheid eiwitten zelf goed af, zodat het hele jaar de melkproductie van een koe optimaal is.”

‘Bij te weinig eiwitten in het veevoer neemt de weerstand van de koe af’

Hebben alle koeien en kalfjes dezelfde hoeveel eiwitten nodig?

“Nee, kalfjes hebben meer eiwitten nodig dan gemiddeld om te groeien. Een kalfje wordt geboren zonder afweersysteem. Het jong moet het daarom doen met de afweerstoffen die via biest, de melk van de moeder binnenkomt. Te weinig eiwitten in de voeding van een drachtige koe, zorgt voor minder eiwit in de biest en vergroot het risico op een laag afweersysteem bij de moeder en dus een groter risico op ziekten bij de kalfjes. Ook hebben koeien die al langere tijd geleden een kalfje hebben gekregen meer eiwit nodig om vervetting te voorkomen”

Hoeveel eiwitten heeft een koe nodig?

“De norm van vlees- en zuivelkoeien verschilt. Melkveehouders stemmen dit af met hun voerspecialist. Maar het zal over het algemeen gaan om 12 procent tot 16 procent eiwit in het eten. Het aantal kilo’s dat een koe dagelijks aan voeding krijgt, is niet eenvoudig om op te geven. Met droogvoer zitten koeien zo gemiddeld rond de veertien kilo. Maar bij vers gras is dat veel meer. Met alleen vers gras zit je op het vijfvoudige aan kilo’s. Vers gras is zwaar, omdat er meer water in zit.”

Gemiddeld bestaat 12 tot 16 procent van de voeding van koeien uit eiwitten

Hoeveel eiwitten zitten er in vers gras?

“De samenstelling van vers gras is afhankelijk van het weer. Bij zonnig weer bevat gras veel suiker door fotosynthese. Bij droog en koud weer is het leven in de bodem minder actief, waardoor het gras de voedingstoffen niet op kan nemen en komt er minder eiwit in het gras.”

Wanneer is bijvoeren met eiwitten in het veevoer nodig?

“Als het nodig is zorgen veehouders voor optimale voeding door de koeien naast het ruwvoer ook een aanvulling te geven. Dit is mengvoer van meel of brokjes. Dat mengvoer bestaat bijvoorbeeld uit geplette mais en granen, de omhulsels van bonen en zaden en bierbostel, een bijproduct van de bierindustrie. Het bevat nog veel voedingstoffen voor de koe en ze zijn er dol op.”

‘Door hogere kosten en lagere opbrengsten moeten melkveehouders kiezen voor koeien die veel melk kunnen geven, en die hebben meer eiwitten nodig’

Waarom hebben koeien nu meer eiwitten nodig dan dertig jaar geleden?

“Het Nederlandse voedselbeleid heeft daar veel invloed op gehad. Na de Tweede Wereldoorlog kwam de voedselvoorziening en de economie weer op gang. De overheid stimuleerde boeren om de melkproductie van hun bedrijf te verhogen. Nederland wilde een land zijn waar veel en goed voedsel beschikbaar was. Daarbij gingen veel kosten omhoog, zoals de grondprijzen, energiekosten en huisvestingskosten. Ook de voerkosten stegen en veehouders moesten investeren in nieuwe gebouwen met meer comfort. Om te voldoen aan de vraag naar veel en veilig voedsel, en tegelijkertijd winstgevend te blijven,hielden melkveehouders koeien die meer melk geven. Daar hoort automatisch ook een hogere eiwitinname bij. Als je deze koeien ineens minder eiwitten geeft, hebben ze een grotere kans ziek te worden”

Kunnen boeren werken met koeien die minder eiwitten nodig hebben?

“Dat zou in theorie kunnen. Maar als we een ander systeem willen, gaan daar jaren overheen. Stel we willen een koe die minder eiwitten nodig heeft. Dan moet je je veestapel gaan aanpassen en zie je pas een significant verschil na 5 tot 10 jaar.”